De Boulevard: eigentijds wonen in voormalige ambachtsschool

Voordat het schoolgebouw op de markt kwam, liet de gemeente Arnhem een bouwhistorische verkenning en een waardestelling maken. Pieter Polman, erfgoedadviseur bij de gemeente Arnhem: “De eerste stap is kijken wat nou eigenlijk belangrijk is aan het gebouw. Wat zijn waardevolle onderdelen en welke onderdelen kunnen er beter uitgehaald worden.” Volgens de erfgoedadviseur en de architect denken mensen vaak dat in een monument alles terug moet zoals het oorspronkelijk bedacht is. Een misverstand, volgens hen. “De laag uit de jaren 50 verbouwing is heel zorgvuldig uitgevoerd en heeft wel degelijk nieuwe kwaliteiten toegevoegd. Dus ook die laag vertegenwoordigt een waarde. Het is juist heel bijzonder om te laten zien wat een gebouw heeft meegemaakt in de loop van de tijd.” Met dit gegeven is opZoom Architecten dan ook zorgvuldig aan de slag gegaan.

Weerspiegeling van de industrialisatie

“Het gebouw weerspiegelt de industrialisatie en de vakopleidingen die daarbij horen in de techniek”, vertelt Johan. “De verbouwing van de jaren 50 doet daar nog een schepje bovenop en laat de ‘vertechnologisering’ van onze samenleving na de oorlog zien.” De huidige transformatie voegt daar weer een derde laag aan toe met weer nieuwe kwaliteiten. De transformatie volgt de typologie van het casco van het gebouw: klaslokalen die worden ontsloten door een trappenhuis en een gangenstelsel. “We hebben eigenlijk alles laten staan en alleen soms iets toegevoegd, bijvoorbeeld een extra scheidingswand of een dakterrasje.”

Ogenschijnlijke beperkingen als creatief uitgangspunt

“Normaal gesproken is er behoefte aan een ‘standaard’ soort woningen die men dan in het gebouw wil stoppen”, weet Pieter uit ervaring. “Hier heeft opZoom Architecten juist gekeken naar wat het gebouw zelf al is en wat we daarvan kunnen maken. De ogenschijnlijke beperkingen hebben voor heel veel creativiteit gezorgd.” Om de pronkgevel in de stijl van de neorenaissance te behouden, heeft het ontwerpteam van Johan het ontwerp zo gebogen dat die gevel op zorgvuldige wijze gerestaureerd kon worden en intact zou blijven. De raampartijen vormden daarbij een uitdaging; die zitten vrij hoog, waardoor je vanuit de lofts een opgesloten gevoel zou hebben met een woonfunctie op de vloer van de lokalen.

We hebben in de lofts podia gebouwd en verschillende niveaus aangebracht. Hierdoor kun je de ramen nu gewoon opendoen én naar buiten kijken.

Het restauratiewerk aan de gevel is mooi uitgevoerd met hout, zinkwerk en knipvoegen. Al het hout en alle kozijnen waren in de loop van de tijd spierwit geschilderd, terwijl er van oorsprong veel meer kleur in de gevel zat. De okerkleur die bij de oude kozijnen tevoorschijn kwam, is teruggebracht. En het gat waar vroeger de doorsteek naar de zwevende gymzaal zat, is blijven zitten als een litteken dat laat zien wat het gebouw allemaal heeft meegemaakt. Dat zie je ook in de achtergevel, waar de slagschaduw is aangebracht van de achtergelegen gebouwen uit de verschillende fases uit het verleden.

Aandacht voor de oorsprong

Ook binnen in het gebouw verwijzen talloze details naar de historie van de ambachtsschool. Je ervaart de lokalen en de openheid van het gebouw nog. De ramen die vanuit de hal toezicht in de lokalen gaven, zijn bijvoorbeeld blijven zitten en afgedekt met grote foto’s van de praktijklessen van vroeger. “Je woont niet in de nieuwbouw, maar in een school en dat mag je weten ook. Dat is juist de kwaliteit”, stelt Johan. “Wat ons erg geholpen heeft, is dat het gebouw vooraf 3D in BIM is uitgewerkt. Daardoor hebben we kunnen achterhalen dat het overal mogelijk was om een insteekverdieping te maken. Zo zijn we ook op een extra laag gestuit, waardoor we een doorbraak van de tweede verdieping naar de monumentale kap konden realiseren, met een dakterrasje.” Het resultaat mag er wezen: 40 unieke lofts met verschillende indelingen en oppervlaktes (variërend van 52 tot 138 m² GBO). Aan de lofts aan de zijkanten van het gebouw zijn zelfs balkons toegevoegd, ook weer met veel aandacht voor de oorsprong van de gevels. Doordat de balkons op speelse wijze geplaatst zijn in de vrij gestructureerde en geordende raampartijen, is er weer een nieuwe, eigentijdse laag toegevoegd aan het gebouw. Het gebouw is overal van binnenuit geïsoleerd. Dat heeft thermisch veel opgeleverd maar ook de akoestiek en brandwerendheid is er sterk door verbeterd. Daarnaast zorgt een gezamenlijk washok voor extra duurzaamheid, doordat niet iedereen een eigen wasmachine hoeft te kopen. Dat washok is meteen een ontmoetingsplek met een tuinkamer. De bewoners kunnen die plek gebruiken, in combinatie met de binnentuin. Het gebouw faciliteert dus de sociale contacten.

Het verhaal van de school verteld

Johan had en heeft nog steeds veel contact met oud-leraren van de school. Samen met hen maakt hij een expositie met foto’s, tekeningen en materialen uit het onderwijsverleden van de school in de vitrinekasten uit de lokalen. Daarnaast komt er een boekwerk waarin een historicus de historische ontwikkeling van het gebouw beschrijft. Als erfgoedadviseur vindt Pieter het mooi om te zien hoe de dingen aan het rollen zijn gegaan. “Dat maak je niet zo vaak mee. Het is fantastisch hoe je nu het gebouw in alle facetten kunt beleven. De verbouwing is een soort katalysator om mensen weer wakker te schudden. Een gebouw is nooit af, een gebouw vertelt een verhaal. Door de betekenis die er nu met een nieuwe functie aan gegeven is, wordt het verhaal van de school weer veel beter verteld. Het is nu weer een van de topmonumenten van Arnhem.”

Geslaagd samenwerkingstraject

Ruim 50% van de lofts is al verhuurd en in het eerste kwartaal van 2019 nemen de nieuwe bewoners - voornamelijk een- en tweepersoonshuishoudens die stedelijk willen wonen - er hun intrek. Johan en Pieter kijken terug op een geslaagd samenwerkingstraject, met elkaar maar ook met de bouwende ontwikkelaars Van de Klok en Draisma en met SPF Beheer bv, die namens de grondeigenaren Stichting Pensioenfonds Openbaar Vervoer (SPOV) en Stichting Spoorwegpensioenfonds (SPF) opdracht heeft gegeven om het project te ontwikkelen en te bouwen. Johan: “We hebben echt vanuit de gezamenlijke basis iets opgebouwd. Natuurlijk waren er af en toe wel discussies, maar die maakten het alleen maar beter. Het plan is supersterk geworden, doordat iedereen zijn verhaal heeft kunnen vertellen.”

Medio 2020 volgt de oplevering van fase 2: 123 moderne nieuwbouwappartementen in de vrije huursector, waarover we in het KlokSignaal van mei 2018 al meer vertelden. Kijk voor meer informatie op www.avenu1895.nl.

Fotografie: ©Hans Barten