Zijdekwartier neemt de buurt mee in gebiedsontwikkeling

“Ik wil bij bouwprojecten niet alleen de betrokkenen vanuit onze organisatie, opdrachtgevers en partners, maar ook de omgeving en potentiële kopers echt meenemen in de plannen”, vertelt Floor. “Zo creëer je draagvlak. En, door mensen mee te laten denken kun je plannen verbeteren.” Daarvoor heeft Floor een model ontwikkeld dat de aanvliegroute van omgevingsmanagement in zes stappen helder weergeeft: een concept (de kapstok voor doorvertaling naar een plan), het vaststellen van vaste en variabele kaders, de planning, de selectie van communicatiedoelgroepen en -middelen, toetsing door informatie en verbetervoorstellen op te halen en dossiervorming voor onderbouwde beslissingen. Floor: “Voor elk project is de aanvliegroute hetzelfde; de invulling van een stap verschilt uiteraard per project en is maatwerk.”

Input van de omgeving

Voor het project Zijdekwartier in Arnhem vult Floor de stappen in met Patricia Twente, projectmanager gemeente Arnhem, en het ontwerpteam. Van de Klok en BPD hebben voor dit project grond verworven op het Akzo-terrein. “De partijen hebben toen bij ons aangeklopt om te bekijken welke mogelijkheden er waren voor ontwikkelingen”, weet Patricia nog. “Daar zijn we over in gesprek gegaan en vervolgens is er een gebiedsvisie opgesteld en vastgesteld door de gemeenteraad. Die visie vormt de basis voor het plan dat Van de Klok, BPD en de architecten uitwerken. Wij kijken mee, omdat wij ons verantwoordelijk voelen voor ruimtelijke ontwikkelingen in de stad en willen zorgen voor voldoende woningen en een fijn leefklimaat.” Johan Blokland van architectenbureau opZoom maakt deel uit van het ontwerpteam, waarin ook architectenbureau Inbo en Buro Lubbers, een ontwerpbureau voor landschapsarchitectuur en stedenbouw, vertegenwoordigd zijn. “Vanuit onze ervaring met bouwen en renoveren voor woningcorporaties zijn wij al gewend om participatietrajecten vorm te geven”, vertelt hij. Johan vindt het bovendien altijd leuk om een relatie te leggen met de omgeving en die omgeving ook input te laten leveren. “Dat kan echt iets toevoegen aan een plan.”

Waardevolle feedback

Omgevingsparticipatie is verankerd in de nieuwe omgevingswet die in juli 2022 van kracht wordt. De manier waarop de partijen hier in het project Zijdekwartier mee omgaan, is dus vooruitlopend op die wet. Floor: “Als ontwikkelaar word je door die nieuwe wet gedwongen om na te denken over omgevingsparticipatie. Bij Van de Klok hebben we de conclusie getrokken dat het altijd al belangrijk was om mensen te betrekken bij plannen.” Johan deelt die conclusie: “Het is goed dat dit straks minder vrijblijvend is.” In dit geval zijn de betrokkenen begonnen met het beschrijven van de waardes en de identiteit van het gebied. De naam Zijdekwartier is gekozen vanwege het gegeven dat in dit gebied de modernste en mooiste kunstzijdes werden vervaardigd. Na de naam, zijn de kaders vastgesteld rondom thema’s als groen, mobiliteit, wonen, historie, klimaatbestendigheid, duurzaamheid en voorzieningen. Floor. “Dat helpt om te bepalen wat al vastligt in de gebiedsvisie en waar nog ruimte is om aandachtspunten en ideeën aan te dragen.” Met die informatie zijn de gemeente, het ontwerpteam en Van de Klok de buurt ingegaan. “Op verschillende momenten hebben we mensen online en offline uitgenodigd om hun mening te geven. Met het ontwerpteam hebben we een zaterdag op een school in de wijk gestaan om mensen mee te nemen langs panelen die wij hadden gemaakt om te laten zien hoe wij op stedenbouwkundig niveau met de verschillende thema’s zijn omgegaan. Mensen konden daar feedback op geven.” Dat dit leidt tot aanpassingen in de plannen vindt Johan mooi: “Mensen reageren heel direct. Dat varieert van goede nieuwe ideeën tot verbazing en ontzetting over de verandering. Dat biedt kansen om het project steeds een stap verder te brengen.”

Plan op hoofdlijnen

Er komen ongeveer 550 woningen, dat is al duidelijk. En daarbinnen is er speciale aandacht voor voldoende woningen voor een- en tweepersoonshuishoudens en levensloopbestendige woningen. Ook is al nagedacht over hoe om te gaan met groen, de routing, parkeren, speelplekken, bestaande bomen, regenwater, natuurinclusiviteit, biodiversiteit en over wat voor soort woningen er komen, voor welke doelgroepen. “Het wordt een heel open woongebied”, kan Johan vertellen. “Het was voorheen een gesloten kantoorgebied en deels een niemandsland, en nu wordt het een stuk stad waar mensen doorheen kunnen gaan lopen. Dat is echt een metamorfose.” Een bijzonder planonderdeel is de portiersloge, het enige historische gebouw dat in het gebied is blijven staan. In overleg met omwonenden komt daarin een maatschappelijke functie. “Die biedt straks meerwaarde voor de hele wijk”, verwacht Johan. “Hoe dat er precies uit komt te zien, komt in de vervolgfasen aan bod.”

Betrokken enthousiasme

Hoewel er zo veel mensen, zo veel meningen zijn, is het grootste deel van de reacties van omwonenden positief te noemen. Johan: “Mensen uit de omliggende wijken zijn betrokken en een kleine groep mensen is enorm betrokken. Die mensen willen graag weten wat er allemaal staat te gebeuren en wat dat betekent voor hun eigen wijk en woning.” Patricia vult aan: “Sommige mensen hebben al aangegeven dat zij wel in het Zijdekwartier willen gaan wonen.” Er is een klankbordgroep samengesteld met mensen uit omliggende wijken om plannen te toetsen. En een werkgroep met bewoners van woongebouw de Grote Enk, die vanuit hun beleving meedenken over de effecten van ingrepen voor hun eigen woonbeleving. “Het plan heeft voor de bewoners van de Grote Enk op het Akzo-terrein veel impact”, aldus Patricia. “Daarom is er ook een zonnestudie en een uitzichtstudie uitgevoerd.” Met beide groepen vindt er regelmatig overleg plaats en Patricia, Johan en Floor noemen de samenwerking volmondig fijn.

Vervolgstappen

In 2022 volgt de bestemmingsplanprocedure en dan worden omwonenden opnieuw uitgenodigd om mee te denken over het ontwerp en om de vervolgstappen in de ontwerpen van Zijdekwartier te zien. Langzaam maar zeker zullen de contouren van het plan steeds concreter worden en gevelbeelden vorm krijgen. Bewonersparticipatie stopt niet als er een ontwerp op tafel ligt, het is een traject dat doorloopt tot na de start van de bouw. Die is naar verwachting in het najaar van 2023. De verkoop van de woningen start eerder in datzelfde jaar. Bewoners en andere belangstellenden kunnen alle ontwikkelingen volgen op de website van Zijdekwartier.

Fotografie: Hans Barten | Tekst: Patricia van Laerhoven